Marco & Marjolein in Suriname

Nog twee weken en dan zijn de maanden in Canada alweer voorbij. We zijn zo dankbaar voor de bescherming onderweg. We hebben ruim 6000 km gereden door Alberta, Saskatchewan en Manitoba. Vorig weekend hebben we samen (M&M) de auto teruggereden naar Calgary. Wat een zegen dat we deze auto zomaar van iemand konden gebruiken. De afgelopen tijd hebben we de gastvrijheid van de Canadezen leren kennen. We hebben bij verschillende mensen mogen logeren en overal werden we volgestopt met lekkers. Iedereen is minstens een paar kilo aangekomen. We zijn ook heel dankbaar voor onze gezondheid. Er is nog niemand ziek geworden en dat terwijl we veel onderweg zijn en lange dagen maken. We merken wel dat de vermoeidheid mee gaat spelen zo tegen het einde van de reis. We hebben zoveel mensen ontmoet, zoveel plekken gezien, zoveel indrukken opgedaan, dat moet allemaal nog een plekje krijgen. Vandaag is onze eerste vrije dag in al deze weken, zodat we aan verschillende administratieve taken toe kunnen komen.

Ons verblijf in Sunchild heeft grote indruk op ons gemaakt. We hebben gehoord dat de voorvaders naar deze plek toegekomen zijn vanuit Saskatchewan omdat ze niets met de goede boodschap van Jezus te maken wilden hebben. Nu is er een kleine groep gelovigen. Die mensen hebben we mogen bemoedigen en we hebben veel gebeden voor en met de mensen. Grote indruk heeft het bezoek aan een ‘wake’ op ons gemaakt. Een jongeman was door een noodlottig ongeval om het leven gekomen. Zijn moeder en zus hadden gevraagd of wij naar de wake wilden komen om een kleine dienst te houden. Tijdens dat moment deelde zij dat dit haar derde en laatste zoon was die ze moest begraven. De jongste twee zijn binnen een jaar tijd overleden. Daarnaast is nog niet zolang geleden ook haar oudste kleindochter overleden. Wat een verdriet! De moeder had na de dood van haar zoon haar gedachten op papier gezet. Ze wil niet langer zwijgen als kinderen verkeerde keuzes maken door drugs en alcohol. Ze wil niet langer lijdzaam toezien hoe jonge kinderen misbruikt worden. Wat een moedige vrouw! We blijven voor haar en voor haar dochter bidden.

We hebben de afgelopen weken steeds in twee auto’s gereisd. Wij hebben met Amepun en Susina in de auto gezeten. Zij zijn voor de eerste keer zo ver van huis en zien van alles wat ze nog nooit eerder gezien hebben: een stad waarin meer mensen wonen dan in heel Suriname; jaknikkers op de olievelden, sneeuw in de Rocky Mountains; bergbeklimmers, een windmolenpark en nog veel meer. Het is leuk om hun reacties te zien en te horen. We genieten ervan om te zien dat ze steeds zekerder van zichzelf worden. Ook is het leuk om hen met hun familieleden in Suriname te horen praten over hun belevenissen.

Reizend van plek naar plek door de provincies hebben we in een heel aantal gemeentes als team een presentatie mogen geven over ons werk. We hebben de mensen steeds opgeroepen om te bidden voor de ‘op Wayana lijkenden’ zoals de Wayana ze noemen. Heel bemoedigend om hun reacties op ons verhaal te horen en te zien dat er in de vakantietijd mensen geïnteresseerd zijn en naar ons wilden luisteren.

Afgelopen week hebben we drie dagen les gehad in de historie van de eerste bewoners van Canada. Wat een tragedie! Het heeft diepe indruk gemaakt op ons team en ons een beter beeld gegeven waar mensen hier allemaal mee worstelen.

Deze week zijn we actief in de North End van Winnipeg. We zullen veel op straat zijn om daar mensen te ontmoeten. Zondagavond 7 augustus vliegen we naar Hamilton in de buurt van Toronto voor de laatste week.

De afgelopen week is onze reis naar Canada begonnen. Maandag testten we alle 6 negatief op Covid en werd hiermee de laatste barrière geslecht. De reis verliep voorspoedig. De eerste halte was dinsdagmorgen vroeg in Trinidad. Daar verbleven we bij een bevriend World Team gezin. Zij hadden hun huis voor ons open gesteld. ’s Avonds kwamen een aantal gasten op bezoek zodat we ruim gelegenheid kregen onze plannen te delen en samen te bidden voor onze reis. De volgende morgen waren we getuige van een doopdienst waarin twee jonge mannen werden gedoopt. Woensdagmiddag vertrokken we weer, nu op weg naar Toronto. Nadat iedereen was ingestapt bleek er een technische storing in het vliegtuig te zijn waardoor we moesten overstappen naar een ander toestel. Zo doende kwamen we twee uur later dan gepland aan in Toronto. De gebruikelijke controle bij de douane vond naar verwachting plaats. Net als in 2019 was een groep met mensen uit het diepe binnenland in Suriname niet iets wat men elke dag meemaakt. We konden alle vragen goed beantwoorden, dus ging de deur van Canada voor ons open en stonden we even later bij de afhaal plaats. Daar werden we verwelkomd door een lief stel mensen die ons af kwamen halen met een megabus. Ze hadden kamers voor ons geboekt in het Hilton op 15 minuten rijden vanaf het vliegveld. We lagen rond een uur of een op bed en konden goed uitrusten van dit stuk van de reis. Donderdagmorgen hadden we afgesproken met de directeur van World Team Canada. Hij kwam samen met een medewerker die ons de komende maanden hoopt te volgen met een videocamera om opnames te maken voor een aantal korte impressies van ons avontuur. Rond het middaguur reden we weer naar het vliegveld. We waren mooi op tijd om de, zoals velen ons hadden gewaarschuwd, lange wachttijd te kunnen overbruggen. We hadden geen probleem om alles rond te krijgen dus hadden we extra tijd op de luchthaven voor een lichte lunch alvorens in te stappen voor onze laatste vlucht, nu naar Calgary. Daar werden we opgewacht door Pamela en onze gastgezinnen. Nadat we alle koffers bijeen hadden vergaard ging ieder stel van ons team met een andere auto op pad naar het huis waar we werden onder gebracht. We vonden het best wel even spannend om te zien hoe onze teamleden het zouden gaan redden nu ze zonder onze taal ondersteuning zelfstandig in het Engels hun weg moesten vinden bij hun gastgezin. We schrijven nu zondag avond en hebben inmiddels gezien dat het iedereen prima lukt om te communiceren en dat het logeren in een gastgezin hen stimuleert om hun tong om de Engelse taal te krijgen.Pamela is onze World Team collega in Suriname. Zij heeft haar werk vooral in de stad. Een deel van haar tijd is zij beschikbaar voor onze outreach activiteiten naar Canada. Zelf is zij Canadese. Heeft jaren gewerkt onder de First Nations en is onze contactpersoon naar Canadese organisaties. Zij beschikt over een geweldig netwerk en heeft via haar contacten alle afspraken gemaakt voor deze reis. Nu begeleidt ze ons op reis in Canada wanneer we kerken en vrienden op gaan zoeken en dient ze ons team in deze bediening.

Vrijdagmiddag kwamen we samen met onze gastgezinnen voor een maaltijd met aansluitend een gezellige avond. We hebben onder begeleiding van piano, fluit en viool een aantal liederen gezongen. Telkens wanneer een bekende melodie aan de orde kwam waarbij we ook een Wayana tekst kenden wisselden we af met Engels en Wayana.

Al langer dan een jaar hebben we elke zaterdag on-line Engelse les gekregen volgens het programma van English as a Second Language. Vandaag waren we uitgenodigd om onze les ‘life’ mee te maken. Marilynne, onze teacher had voor een heerlijke lunch gezorgd zodat we na afloop van de training een fijne tijd van fellowship konden hebben.

Wayana Team klaar voor vertrek

Ipomadi en Melisa (rechts op de foto) gaan nu samen voor de tweede keer mee naar Canada. Ipomadi is de Hoofdman onder de Wayana aan de Lawa rivier. Hij is ook een van de oudsten in het bestuur van de kerk van Lawa/Kawemhakan.

Amepun en Susina (links op de foto) doen voor het eerst mee in ons team. Hun kinderen logeren bij familie wanneer Ame en Susina samen met Ipomadi en Melisa mee gaan op deze zendingsreis naar First Nations in Canada. Het afgelopen jaar hebben ze on-line hun Engels geoefend met behulp van een training Engels als Tweede Taal ESL).

De komenden week logeren we in een First Nations reservaat op zo’n drie uur rijden vanaf Calgary.

Zondagochtend 29 mei j.l. zijn we weer geland in Suriname. We hebben een goede maand met heel veel vliegkilometers achter de rug. Wat was het fijn om mensen weer op hun werkplek te kunnen ontmoeten en mee te doen en mee te kijken in hun bediening.

Een van de vele keren dat we incheckten voor een vlucht

Manaus vanaf ons schip

Onderweg naar een zendingspost 450 km over de rivier

Marjolein spreekt in de kerk

World Team Manaus

De afgelopen maanden zijn we tussen de bedrijven door druk bezig geweest met de voorbereidingen voor de CANADA reis. Het vertrek staat geboekt voor dinsdag 14 juni. De reis gaat via Trinidad naar Toronto en daarna door naar Calgary. In totaal doen we er drie dagen over. Daarna zullen we twee maanden in Canada blijven om samen met twee Wayana stellen reservaten te bezoeken, in kerken te spreken, oude bekenden op te zoeken en zoals het er nu uitziet veel nieuwe contacten op te doen.

Waar komt dit plan ook al weer vandaan?

In 2017 is Marco samen met Ipomadi op bezoek geweest bij het bestuur van de NEFC (Native Evangelical Fellowship of Canada). Toen werd de basis gelegd voor verdere samenwerking tussen de Wayana gelovigen en First Nations in Canada. Toen we in 2019 voor de tweede keer naar Canada gingen (toen 1 maand) waren we al met 6 personen. Twee Wayana stellen en M&M. Toen bleek hoe de verschillende ontmoetingen tot zegen waren voor de mensen die we spraken.

Uit de evaluatie van die reis kwam naar voren dat de Wayana Gods roepstem hebben gehoord om opnieuw hun ‘broeders en zusters’ in Canada te gaan bezoeken. Deze keer is het veel meer dan kennismaken. We zijn nu uitgenodigd om in 1 reservaat drie weken te logeren om de banden te verdiepen en samen te zien hoe God ons gebruikt om mensen te bereiken. Daarnaast zullen we ook nieuwe contacten gaan bezoeken. Zo is er in Toronto een kerk die ons graag wil ontvangen en meer wil leren over wat God onder de Wayana heeft gedaan.

We zien hoe de gemeente onder de Wayana de zendingsopdracht nu ook op grote afstand handen en voeten geeft. We zijn benieuwd naar de impact die dit gaat krijgen in Canada over de komende jaren.

De reis werd voorbereid als een groot geloofsavontuur. Het afgelopen jaar zijn we bezig geweest met Engelse les (online). Ook hebben de mensen gespaard om zelf een bijdrage te kunnen leveren in de kosten en er is gebeden om deuren te openen die God wil dat we binnen zullen gaan zodra we daar zijn.

Ook in de voorbereidingen zelf moesten deuren worden geopend. Het aanvragen van de visa is niet makkelijk geweest. Op verschillende momenten zakte de moed ons in de schoenen. Dat nu alles klaar is voor vertrek is vooral te danken aan de Here God die ons heeft geleid en dat Hij ons hart heeft gevuld met vertrouwen en geloof.

Wayana Team klaar voor vertrek

Nu we voor ons vertrek staan zien we dat ons budget vooral uit ‘eigen middelen’ is voorgeschoten.

Tickets zijn geboekt en visa zijn betaald. Als we op reis gaan komen daar nog allerlei kosten bij: Reisverzekering, Covid-testen, voeding onderweg, hier en daar een slaapplaats, reiskosten (een enkele keer autohuur en benzine) enz.

Onze begroting laat een ‘gat’ zien van Euro 9.500. Toch weerhoudt dit ons er niet van op reis te gaan in de verwachting dat in de financiën voorzien zal worden. Twee kerken in Canada hebben al een bijdrage gedaan. De eigen bijdrage van de deelnemers brengen ze mee wanneer ze volgende week naar de stad komen.

Wanneer u mee wilt doen aan dit geloofsavontuur, dan kan dat door middel van gebed of een financiële bijdrage via Project Wayana Canada

Na twee jaar weinig voor World Team gevlogen te hebben, staan dit jaar de nodige reizen gepland.

Afgelopen week hadden we onze leiders conferentie met de collega’s uit de Amerika’s. Wat was het fijn om elkaar na twee jaar weer fysiek te ontmoeten en niet alleen online. Het geeft ons ook de gelegenheid om onze oud collega’s Roy en Margaret Lytle te bezoeken.Deze week logeert Marjolein bij hen terwijl Marco voor vergaderingen met het leiderschap van World Team Global afgelopen zondag naar Italië gevlogen is. Komende zondag hoopt hij uit Florence terug te vliegen naar Orlando. Dinsdag 17 mei vliegen we dan samen door naar Manaus om het team wat daar onder inheemsen werkt te bemoedigen.

Intussen gaan de zaterdagse Engelse lessen online door. Het is geweldig om de inzet van de mensen die meegaan te zien en hun vooruitgang in de taal te horen. De donderdag na Pasen hebben we in geloof de tickets voor de reis naar Canada geboekt terwijl we in Paramaribo op onze jongste kleinzoon aan het passen waren. Samen hebben we steeds gecheckt of de namen en de geboortedata goed ingevuld waren. De volgende morgen heeft Marco alle foto’s van de paspoorten uit verschillende documenten bij elkaar geplaatst. Al doende keek hij nog eens naar de vervaldatum van Melissa’s paspoort. Wat ons de avond ervoor niet opgevallen was, zag hij nu wel! Haar paspoort vervalt 13 december 2022. Wij hebben tickets geboekt voor 14 juni a.s. Dit betekent dat haar paspoort bij vertrek niet langer dan 6 maanden geldig is. De volgende hobbel in onze voorbereidingen. Inmiddels heeft ze een nieuw paspoort maar was haar oude paspoort, ondanks ons uitdrukkelijk verzoek, niet eraan vastgemaakt zodat haar visum voor Canada nog geldig zou zijn. Gisteren ontvingen we het bericht dat haar ‘oude’ paspoort alsnog boven water is gekomen en dat de pagina waarop het Canada visum staat afgebeeld niet ongeldig is verklaard. Wat een opluchting. Ondertussen zijn we volop bezig om allerlei details van ons reisplan verder in te vullen. Afspraken worden gemaakt om afgehaald te worden vanaf het vliegveld, waar kunnen we de nacht in Trinidad doorbrengen wanneer we vanuit Suriname onderweg gaan naar Canada, waar gaan we op bezoek wanneer we gedurende een week via de weg vanuit Galgary naar Winnipeg gaan rijden, allerlei vragen waar we nu aan toe komen. Onze collega Pamela gaat met ons mee op reis. Zij komt uit Canada en helpt geweldig mee om deze details verder in te kunnen vullen.Voor we naar Amerika vertrokken hebben we de gecorrigeerde versie van de tienerbijbel naar de drukker in Nederland gestuurd. Het was een hele ‘bevalling’ maar het is af. We wachten nu op het digitale proefexemplaar zodat we nogmaals typfouten kunnen corrigeren en daarna volgt het drukproces, het vervoer naar Suriname en de distributie naar de verschillende dorpen. We horen al geluiden dat de gemeenteleiders deze bijbel ook willen gebruiken bij hun preekvoorbereiding.

Inmiddels is Marjolein weer aan het vertalen. Deze keer gaat het om formulieren die ingevuld moeten worden in het vliegtuig voor immigratie en douane. Ze wisselt dit af met het vertalen van Bijbelstudies uit het boek van Francine Rivers over de vrouwen in de stamboom van de Here Jezus. Genoeg te doen dus.

Reisschema tot en met november 2022

17-31 mei Manaus in Noord Brazilië    –      1-13 juni Paramaribo    –     14 juni – 16 augustus Canada     –      6-16 september Paraguay voor Marco, Marjolein in Paramaribo

20 september – 4 december Nederland, met Marco de eerste week oktober in Cambodja en beiden drie weken Peru in November.

Marco kwam na een heel goede, intensieve week maandag 14 maart weer aan op Schiphol. Onze laatste week is met veel familiebezoek voorbij gevlogen. We hebben de laatste zaterdag nog langs de lijn van het rugbyveld gestaan om 2 van onze kleinkinderen aan te moedigen. De avond ervoor waren we met onze ouders en kleinkinderen pannenkoeken gaan eten. Weer een moment om te beseffen hoe rijk we zijn met 4 generaties!

We hadden een zeer goede terugreis en kwamen ook snel door alle formaliteiten. Nog vòòr het donker was, zaten we bij onze vrienden op het terras. De rest van de week zat al snel weer vol afspraken voor World Team, Foundations for Farming en DISC. Afgelopen jaar zijn we gecertificeerd bij DISC Factor b.v. om DISC profielen met mensen te bespreken. Dat mogen we de komende weken inzetten. We hebben er zin in.

Afgelopen weekeind zijn we begonnen met een landbouw training van Foundations for Farming in het dorp Powakka, van origine een Lokono dorp. Dit komende

De laatste week van maart zijn we met Ipomadi en Amepun naar Guyana gereisd voor hun biometrische gegevens. Het was eerst al spannend of ze op tijd in de stad zouden zijn. Donderdag en vrijdag was de landingsbaan vanwege de regen gesloten. Gelukkig konden ze zaterdag wel naar de stad vliegen. Zondag hebben we eerst een Covid test gedaan in Paramaribo en daarna zijn we naar Nickerie gereden en hebben daar overnacht. Maandag was het een dubbeltje op zijn kant of het veer zou varen. Vol goede moed stonden we om half zeven ’s morgens in de rij. Na alle formaliteiten begon het wachten. Toen kwam het bericht dat één van de motoren niet wilde draaien en dat er een elektricien bijgehaald werd. Daarna hoorden we dat er een duwboot uit Nickerie zou komen. Die werd om half twee ’s middags verwacht. Uiteindelijk vertrokken we om half drie zonder duwboot aan de oversteek van de Nickerie rivier. Verschillende keren hebben we tegen elkaar gezegd: “wat zijn we blij dat we de afspraak bij de VAC pas morgen hebben. Vanmiddag zouden we niet gered hebben.”Na een goede nacht bij gastvrije mensen gingen we op weg naar Georgetown voor onze afspraak. Daar aangekomen ontdekten we dat we de benodigde papieren voor de visum aanvraag op ons gastadres hadden laten liggen. We moesten dus weer terug om ze op te halen. Gelukkig mochten we later wel terugkomen. Toen we uiteindelijk in de rij stonden, bleken we één dag te laat te zijn. We hadden tot uiterlijk 28 maart de tijd gekregen. Dit was ons helemaal ontgaan. Gelukkig was de dame die ons hielp heel vriendelijk. Ze besloot dat Ipomadi en Amepun wel hun biometrische gegevens mochten laten registreren. Ze zei er wel bij dat zij niet kon beslissen of deze gegevens nog bij de aanvraag gevoegd konden worden. We moesten dezelfde dag een mail met uitleg sturen naar de High Commission of Canada. Toen we weer in Suriname terug waren kregen we bericht dat alles was geaccepteerd. De visa zijn goedgekeurd. Hierna was het zaak de paspoorten naar Trinidad te krijgen. Daar zijn de nodige kosten aan verbonden wanneer je de documenten met FedEx stuurt. Iemand die we goed kennen bleek zelf naar de ambassade te gaan ook om haar visum te laten regelen. Nu konden we ‘onze’ paspoorten met haar meesturen zodat ons deze kosten werden bespaard. Dit avontuur bleek naderhand nog wel de nodige voeten in de aarde te hebben, maar eind goed al goed, wanneer we dit schrijven zijn de paspoorten alweer bij de eigenaars met een visum voor Canada erin.

De afgelopen week hebben we ons met deze belevenissen zo afhankelijk van God gevoeld. Zoveel situaties hadden wij niet in de hand en we hebben ervaren hoe Hij een weg gebaand heeft en voor ons gezorgd heeft.

Aankomende week zijn we weer een aantal dagen in Lawa. We gaan de proeftuin zien. De eerste vrucht van de cassave is geoogst. Ook zullen we met het Canada team afstemmen over hoe alles in z’n werk gaat. De dagen rijgen zich aaneen. Never a dull moment.

Ons logeeradres wanneer we in de buurt van de stad zijn

Zaterdag 5 maart is Marco vertrokken vanaf Schiphol naar Harare in Zimbabwe voor een training van Foundations for Farming. Deze keer is dat met de oorlog in Oekraïne toch wel spannend. Hoe zal de wereld er over 9 dagen uitzien?

Creatieve werkplek

Spannend was het ook toen we 21 februari de uitslag van onze pcr-test kregen. Het voelde net als het wachten op de examenuitslag. We waren dan ook erg blij dat deze uitslag negatief was en we dus genezen waren van corona. Daardoor konden we de volgende dag ‘gewoon’ naar Nederland vliegen. Gezien de leeftijd van Marjoleins ouders vinden we een jaar wel erg lang. Op deze manier kunnen we het nuttige met het aangename verenigen.

De mais in de proeftuin van Palumeu groeit mooi

De cassave met een ‘deken’ van gras om de grond te beschermen tegen zowel de hitte van de zon als de regen die de aarde wegspoelt

We zijn blij dat we milde klachten hadden die bij een verkoudheid horen. Dat was ook de reden dat er eerst niet getest werd. Toen Marjolein op woensdag 9 februari ook last van haar keel kreeg én we die middag vanuit Lawa met twee bestuursleden van Foundations for Farming Nederland een kijkje wilden nemen bij de proeftuin in Apetina, leek het ons wel verstandig het zekere voor het onzekere te nemen en ons dus te laten testen. Bij de kliniek van de Medische Zending bleek al gauw dat drie van de vier positief testten, dus de trip naar Apetina ging niet door. Gelukkig wilde de MAF ons wel naar de stad vliegen. Daar zijn we met z’n drieën 10 dagen in quarantaine gebleven. Nummer vier is de volgende dag naar Nederland gevlogen. Zo eindigde de training voor Foundations for Farming iets anders dan gedacht.

Marjolein gaat de komende week een paar dagen met haar ouders naar een vakantiehuis in het oosten van het land. Ze vindt het heel bijzonder dat dit kan. Meestal gaan we met onze kinderen en kleinkinderen een lang weekend samen weg. Deze keer wordt het een midweek met de ouders. Wat zijn we toch bevoorrechte mensen!

Maandag 21 maart hopen we weer naar Suriname te vertrekken.

Om maar met het minder mooie detail te beginnen: afgelopen woensdag testten we positief op het corona virus. Nu was dat voor Marco en Marjolein niet zo erg, maar voor één van de Foundations for Farming mannen wel. Zou hij zaterdag 12 februari zijn geplande vlucht terug kunnen pakken? Inmiddels weten we dat dit niet gelukt is en wachten we het moment af dat hij een negatieve antigeentest heeft. Gelukkig blijft het bij verkoudheidsklachten. De andere ‘Foundations for Farming-er’ testte ook donderdag jl. nog negatief en kon dus een vlucht eerder terug naar Nederland. We hadden deze prachtige maand graag op een andere manier afgesloten.

We kijken terug op prachtige weken! Wat geeft het veel voldoening om mensen vol enthousiasme bezig te zien. Samen nieuwe dingen te ontdekken in de natuur waar ze al jaren in leven. Vol ontzag voor onze Schepper die alles zo mooi bedacht heeft. We hebben genoten van onze Wajana trainers die vol enthousiasme de mensen meenamen in de theorie en de praktijk van Foundations for Farming. In elk dorp zagen we een aantal mensen die het concept begrepen en er ook weer mee aan de slag gingen. Er is in elk dorp heel hard gewerkt om de proeftuin schoon te maken en in te planten. Daarnaast is er veel werk verzet om in elk dorp een composthoop te hebben.

In Apetina en Lawa kregen we ondersteuning van Serge Lauzon uit Canada. Hij heeft de mensen weer het nodige geleerd over zaailingen, verspenen en de grond alvast voorbereiden voor het planten van verschillende groenteplanten. Zijn energie en enthousiasme werkten aanstekelijk. In de brandende zon werd er hard doorgewerkt. Sommige Wajana’s vertelden dat ze zelfs verbrand waren door de felle zon.

In Lawa kregen we bezoek van twee bestuursleden van Foundations for Farming Nederland. Naast de werkzaamheden in de tuin moest er ook vergaderd worden over de gang van zaken van het hele project. Dan is het wel heel fijn als je een aantal dagen met elkaar kunt optrekken en een aantal vergadermomenten kunt plannen en niet alles online moet.

Ondanks het feit dat we nu in quarantaine zitten, kijken we terug op hele mooie weken en zijn we benieuwd wie van de Wajana’s deze nieuwe methode gaan omarmen en toepassen in hun eigen moestuinen.

Terwijl we met een rustig gangetje over de rivier varen, zie ik onze Wajana’s en Trio’s de bomen afspeuren. Zou er een vette leguaan zitten? Voor ons is het een raadsel hoe ze zo’n groen beest temidden van alle schakeringen groen kunnen ontdekken, maar met hun geoefende ogen zien zij veel meer dan wij. Wij genieten van de verschillende bomen en bloemen terwijl we napraten over de afgelopen week.Wat hebben we genoten in Palumeu! Het was zo leuk om hier na 20 jaar weer een keer te zijn. Onze dagen begonnen vroeg. Om 04.45 uur ging iedere dag de wekker, zodat we om 5 uur in de kerk konden zijn om met zieken te bidden. Daarna aten we snel even een broodje om tussen 7 en 8 uur met het werk aan de proeftuin of de composthoop te kunnen beginnen. Het is heel bemoedigend om te horen hoe de mensen de nieuwe plantmethode willen gaan proberen in hun eigen tuin, nadat ze eerst meegewerkt hebben aan de proeftuin. Er zijn zo’n 45 mensen in wisselende samenstelling aanwezig geweest. Een mooie groep als je bedenkt dat het hele dorp 360 inwoners telt. Er werd heerlijk voor ons gekookt en ook de afwas werd gedaan. Wat een luxe! Na het middageten konden we even uitrusten in de hangmat. Daarna was er tijd om mails te beantwoorden en andere administratieve werkzaamheden te verrichten, als we tenminste geen bezoek kregen van een van de leiders. Vanaf 16 uur werd er 2 uur les gegeven zodat theorie en praktijk goed begrepen werden. Een heel aantal avonden hebben we films kunnen laten zien. Mensen konden meekijken in het leven van Abraham en Sara, Jakob en Lea en Rebekka, Moses en de uittocht uit Egypte. Zo konden ze zien hoe een tocht door de woestijn ging. Ze verbaasden zich over windstormen en over het gebrek aan bomen en water.

De hele week hebben we prachtig bewolkt weer gehad. In de nacht van donderdag op vrijdag begon het te regenen. Gelukkig was het een korte bui. Terwijl we ’s morgens vroeg in de kerk waren kregen we een zware bui over ons heen. Rond 9 uur klaarde het op. Zouden we kunnen vliegen naar Tepu? Landen op Palumeu is geen probleem, maar is ook de airstrip van Tepu dan open? De piloot van MAF moet in ieder geval komen want onze etensvoorraad is zo goed als op.  Als hij geland is, horen we dat er niet naar Tepu gevlogen kan worden. We zoeken uit wat we voor het weekend nodig hebben en spreken af dat we het maandag opnieuw gaan proberen. We wonen in de jungle en zijn ook in dit opzicht heel erg afhankelijk van het weer. Dit betekent wel dat onze tijd in Tepu bijna gehalveerd wordt… Al nadenkend komt Marco op het idee om dan zaterdag met de kano te gaan. De mensen van Palumeu gaan het regelen en zo zijn we toch onderweg naar Tepu gegaan en kunnen daar vanavond met de training beginnen.

Een week voor Kerst komt Nanajeu bij ons op bezoek. Zij wil graag weten wie er mee mogen naar Palumeu en Tepu voor de Foundations for Farming training. Wij geven aan dat we heel graag willen dat zij en haar man meegaan als trainers omdat zijzelf al het geleerde in de praktijk brengen. Dan komt de aap uit de mouw. Als zij twee weken van huis zijn betekent dit dat zij de komende drie weken extra werk te verzetten heeft. Haar dochter is op jonge leeftijd voor studie naar Paramaribo gegaan en kan nog geen cassavebrood bakken. Haar moeder is al oud en kan het niet meer. De komende weken wordt er dus extra veel hout gehakt en klaargelegd zodat er vuur gemaakt kan worden om te koken én er wordt extra veel cassave gerooid om er cassavemeel van te maken waar cassavebrood van gebakken wordt. Wat een zorgzame vrouw is dit! We waarderen haar zeer.

Eerste Kerstavond lieten we in de kerk foto’s en filmpjes zien van de sportdag op 24 december. Daarna hebben we de Nativity story laten zien in het Wajana ingesproken. Ineens komt een diaken naar ons toe dat er een boot met Marrons aangekomen is en zij hebben een durotank voor ons. Wij denken nog dat het een gift voor de kerk is en schuiven de hele zaak door naar de zondag.

Kleding verkoop

De volgende ochtend blijkt het om 2 vaten benzine te gaan én 20 zinkplaten én 9 watertonnen (durotanks). Wij zeggen weer dat wij dit niet besteld hebben en geen idee hebben voor wie dit is. Inmiddels wordt er het hele dorp rondgevraagd wie de opdrachtgever mag zijn. Men is heel verlegen met de hele zaak.Een uurtje later komen ze weer terug bij ons. Het moet toch voor ons zijn. Voor ‘die blanken’  Buurman (verhaspeling voor Schuurmans) had een piloot gezegd.

Grote vraagtekens in onze ogen. We gaan dan toch MAF maar bellen om te vragen of zij iets weten. Marco doet het internet aan en ziet een mailtje binnen komen van de opdrachtgever. De boot is een dag te vroeg aangekomen, maar het raadsel is opgelost. De hele handel is op doorreis naar Tepoe voor een project aldaar. En het idee was dat wij er in Apetina wel voor zouden kunnen zorgen dat de spullen even werden opgeslagen. Alleen… de spullen kwamen aan voor de boodschap. Nu ligt het nog bij ons in de tuin. We zijn benieuwd wanneer de hele vracht verder gaat naar de plek van bestemming.

Van 27-29 December hebben we bezoek gehad van één van de MAF gezinnen. Wat was het fijn om elkaar wat beter te leren kennen. Ook de mensen in Apetina genoten van hun komst want het doet hen goed als de piloten belangstelling tonen voor hun taal en hun manier van leven. Zo wordt er gebouwd aan relaties.

Dinsdag ontdekte Marjolein dat een deel van haar kies afgebroken was. Dat betekende een onverwachte reis terug naar de stad. Gelukkig konden we meevliegen met het MAF gezin naar Paramaribo. Onverwacht hebben we oud en nieuw dus in de omgeving van Paramaribo gevierd. Ook wel weer leuk Nieuwjaar te kunnen gaan wensen bij onze jongste dochter en haar gezin.

Marjolein kon 5 januari bij de tandarts terecht, maar een dag eerder werden we gebeld dat de tandarts Covid had. Gelukkig kon ze een dag later bij een collega terecht en die heeft de kies weer mooi ‘opgelapt’. De volgende keer wordt het wel een kroon. Ook dat is een van de gevolgen van ouderdom en slijtage.

Vrijdag 7 januari vliegen we naar Palumeu en beginnen we aan twee keer een week Foundations for Farming training. We zijn heel benieuwd!

Afgelopen maandag vertrokken 2 kano’s met jagers om te zorgen dat er met Kerst voldoende vlees en vis is om met het hele dorp samen te eten. De laatste dagen heeft het flink geregend en lijkt ons de jacht geen pretje. Donderdag of vrijdag worden de mannen terug verwacht. Dan begint de volgende grote klus voor de vrouwen: het schoonmaken en klaarmaken van al het wild en vis. De vrouwen zijn al dagen bezig om cassavebrood te bakken en cassavedrank te koken. Verder wordt op verschillende plekken in het dorp het hoge gras gemaaid. Ook dit zijn allemaal voorbereidingen voor Kerst. We bidden dat men ook innerlijk zich voorbereidt op het Christusfeest.

Dinsdag 21/12 zagen we ineens twee boten vol lege vaten én mannen uit de richting van Palemeu komen. We hoorden dat ze de rivier afzakken om in de buurt van Drietabbetje vaten diesel voor de dorpsgenerator op te halen. Deze vaten worden vanuit Albina met een grote kano tot daar gebracht en dan moet men vanuit de verschillende dorpen dagen varen, door stroomversnellingen heen, om te zorgen dat er electriciteit voor het dorp komt. De dorpsgenerator draait een paar uur per avond. We zijn blij dat er weer een werkende dorpsgenerator is in Palemeu want de afgelopen jaren hadden ze helemaal geen electriciteit in het dorp.

Ook in Apetina genieten wij iedere dag van een aantal uren dorpsstroom. We hoorden dat er een gereviseerde generator gekomen is die betrouwbaar is en zuiniger dan de vorige oudere. Wat kun je dan genieten van een aantal uren electriciteit waarbij je geen rekening hoeft te houden met de belastbaarheid van onze zonnepanelen en accu’s.

Iedereen is bezig met voorbereidingen voor Kerstfeest. Daarom vinden we het heel bijzonder dat de groep die afgelopen augustus in Lawa getraind is in de beginselen van Foundations for Farming gemotiveerd was om afgelopen zaterdag en maandag te werken aan een composthoop van 1,5 kubieke meter en een proeftuin van 10×15 meter.

Vele handen maken licht werk en dat hebben we samen weer gemerkt. Dit is een goede voorbereiding voor de training die door Canadese trainers van FfF midden januari 2022 in Apetina gegeven wordt, als de visa etc. allemaal goed komen.